احتما لن بیشتر دوستان با نام کامیار فراهانی (مترجم کتاب تحلیل تکنیکال جان مورفی)آشنا هستند.ایشون در حال حاضر مسوولیت خرید و فروش یکی از بزرگترین شرکتهای ایرانی(صنعت و معدن) با سرمایه ای بیش از 150 میلیارد تومان رو بر عهده دارند:
کامیار فراهانی - تحلیل گر بازار سرمایه
این روز ها در اکثر سایت ها، روزنامه ها و گردهمایی های مرتبط با بازار سرمایه این سوال مطرح می شود که روند صعودی بازار تا کجا طول خواهد کشید. اگر در بازار سرمایه فعال باشید، در این چند هفته بارها با تحلیل هایی که سعی بر شناسایی سقف شاخص داشته اند، مواجه شده و بسیار دیده اید افرادی را که با بدبینی از بازار خارج شده اند و چند هفته بعد سهام قبلی خود را چند درصدی بالاتر باز خرید کرده اند . ابتدا قرار بود شاخص در 13000 متوقف شود که نشد سپس، هدف اش 14000 عنوان شد که عبور کرد سپس، 15000 گفتند که این نیز در هم شکست، کمی بعد عنوان شد دلیل صعود شاخص سود مجامع و فرمول شاخص است ( صرف نظر از درست بودن یا غلط بودن این نظر) و سقف همان 16500 است که این بار نیز سقف شکست . به عنوان یکی از فعالان بازار که اکثر بولتن ها، سایت ها و روزنامه ها را مطالعه می کند، می توانم تضمین دهم که در هر یک از سطوح اشاره شده بیش از دو یا سه تحلیل با رویکرد پیش بینی ریزش خوانده ام. در این تحلیل ها تحلیلگران تکنیکی و بنیادی بیش از ده ها دلیل، مبتنی بر ریزش شاخص ارایه کرده اند. از خطوط فیبوناچی گرفته تا تحریم ایران، همه و همه را قید می کردند . خیلی از دوستانم را سراغ دارم که در 5 ماه گذشته بارها و بارها از بازار خارج شده اند ولی، بازار به ساز آنها نرقصید و در نهایت کار خود را کرد.
اگر از من به عنوان کسی که در 5 ماه گذشته هیچگاه نتوانستم تحلیل هایی مبتنی بر ریزش بازار را بپذیرم سوال کنید که چرا این تحلیل ها کار نکردند ؟ پاسخ می دهم زیرا نگارنده آنها هرگز پیش از تحلیل با این سوال که چرا بازار مثبت است رودررو نشد یا حداقل ازآن سرسری گذشت . واقعیت این است که در هر لحظه از بازار اگر درک صحیحی از روند کنونی داشته باشیم، ساده تر می توانیم طول عمر آن را پیش بینی کنیم . پس می توان گفت برای شناسایی طول عمر روند صعودی شاخص باید ابتدا این سوال که چرا بازار مثبت است را پاسخ دهیم.
بااین مقدمه اگر از من بپرسید چرا بازار مثبت است، در سه بخش پاسخ خواهم داد :
بخش اول – روانشناسی بازار
قیمت تابعی از عرضه و تقاضا است. تمام عوامل خواه بنیادی خواه تکنیکی تاثیر خود را بر عرضه و تقاضا می گذارند. همه می دانیم اگر قیمت بالا رود، تقاضا بر عرضه فزونی یافته و اگر قیمت کم شود، عرضه از تقاضا پیشی گرفته است . پس، اگر بخواهیم سوال خود را ساده تر کنیم، باید بگوییم چرا در سال 89 تقاضا از عرضه بیشتر بود ؟
در این قسمت لازم است کمی در مورد فرایند موج های صعودی و نزولی در بازار صحبت کنیم . بازار همواره بین خوش بینی و بدبینی در بازه زمانی های مختلف نوسان می کند. روند های صعودی معمولا در اوج بدبینی بازار آغاز و روند های کاهشی در بیشترین میزان خوشبینی بازار حادث می شوند. به زبانی دیگر، شروع روند، یعنی همان سقف ها و کف ها، جایی است که کمتر کسی باور می کند بازار در این نقطه چرخش می کند. اما چرا این اتفاق می افتد؟ دلایل زیادی برای این مساله عنوان شده است . اگر بخواهیم به زبان ساده بگوییم، اوج بدبینی هنگامی است که اکثریت بازار سهام خود را فروخته اند یا در حال فروش اند به زبان دیگر، بازار از فروش اشباع شده است. در این مرحله ممکن است وارد فاز رکود یا بازگشت روند شویم، که اکثرا در بازار ایران بازگشت روند مورد وثوق تر است . نکته قابل توجه این است که در کف قیمتی دیگر فروشنده ای وجود ندارد تا با فروش خود قیمت را به سطوح پایین تر هل دهد . در این زمان کوچکترین فشار خرید، روند را معکوس می کند . عکس این اتفاق در روند صعودی رخ می دهد. یعنی تمام بازار با تمام نقدینگی خود خرید کرده و منتظر افزایش قیمت است. در حقیقت در این زمان پول تازه ای وجود ندارد تا قیمت را به سطوح بالایی هدایت کند و در این زمان کوچکترین فشار فروشی روند را معکوس می کند.
با این مقدمه نگاهی به بازار از سال 82 تا به امروز کنیم . سال 82 و 83 قطعا سالهایی بود که بازار از خرید اشباع شده بود. تقریبا تمام افرادی که ممکن بود از سطح جامعه جذب بازار سرمایه شوند، جذب شده بودند. در آن زمان معامله گران سالیانه بازدهی های رویایی را تجربه می کردند و حرفه ای های بازار محال بود به سودی کمتر از 100 درصد در سال رضایت دهند. در مقابل، سال 84، همان فشار فروش در اوج بود، دقیقا زمانی که همه ما بر این باور بودیم شاخص صعودی عظیم را آغاز می کند، ریزشی غیر قابل باور شروع شد. در آن زمان جملگی شروع به فروش کردیم. بنا به آمار و ارقام حجم زیادی از معامله گران برای همیشه با بازار خداحافظی کردند و اندک سرمایه باقی مانده خود را با خود بردند .
ریزش تا سال 85 ادامه داشت. سازمان بورس با برنامه مهار ریزش شاخص دامنه نوسان را از 5 به 2 رسانید. حتی مصاحبه های دایم مسولان بورس نیز نتوانست در آن زمان بازار را به تعادل بازگرداند. تقریبا در نیمه دوم این سال بود که گروه روی توانست به مدد رشد قیمت های جهانی کمی طراوت را به بازار برگرداند. به عنوان مثال، در مقطعی از آن ایام در حالی که سود کالسیمین با قیمت های جهانی به حدود 400-500 تومان می رسید قیمت هر سهم اش، بین 1200 تا 1400 نوسان می کرد . همین سهم چند ماه بعد و بعد از افرایش سرمایه صد در صدی قیمتی بیش از 3000 تومان داشت . به هرحال سال 85 سالی همراه با رکود البته با نوسان های مقطعی بود. می توان گفت در این سال، ترس پس زمینه غالب معامله گران بود .
سال 86 سال اصل 44 بود. ورود غول های صنعتی مانند ملی مس و فولاد مبارکه، آن هم با قیمت های مناسب ( البته ملی مس در انتهای سال 85 وارد بورس شد) بار دیگر نشاط را به بازار بازگرداند اما، این بار سهامداران بیشتر سهام اصل 44 را می خریدند که البته بازدهی های قابل قبولی را نیز نصیب شان می کرد .
به هرحال، در سال 87 روند صعودی جدی تری شکل گرفت که در سال 88 این روند تشدید شد. اکنون دیگر معامله گران متوسط بازار توقع شان از سود سالیانه به بیش از 50 درصد رسیده بود. سهامداران خاطرات سال 84 را از یاد می بردند و آهسته آهسته سهامداران جدیدی وارد بازار می شدند. در حقیقت روند صعودی که در مورد اش حرف می زدیم قوام یافته بود . دیگر تعریف مردم از بورس جایی برای ضرر کردن نبود. بورس محلی بود که بازدهی سالیانه اش برای فردی که حاضر باشد کمی وقت بگذارد به بیش از 30 درصد می رسید .
این تغییر روند از بدبینی به خوش بینی سبب شد تا افراد حقیقی و حقوقی زیادی متمایل به بازار سرمایه شوند . به زبانی دیگر بورس توانسته بود در غیاب بازار های موازی اش، محل دلپذیری برای جذب نقدینگی های سرگردان جامعه که هر روز هم بیشتر می شدند باشد. تنها در بین حقوقی ها می توان ادعا کرد تعداد صندوق ها و شرکت های سرمایه گذاری که در بازار فعال شدند در سه سال گذشته سه رقمی بود .
نکته جالب اینکه اگر به عرضه و تقاضای کلی بازار نگاه کنیم، مشاهده می کنیم که در طرف عرضه که عمده ترین و معروف ترین بازیگرش سازمان خصوصی سازی بود، ضعف شدیدی مشاهده می شد و می شود. تقریبا اکثر شرکت های بزرگ وزارت صنایع مانند فولاد مبارکه، فولاد خوزستان، ملی مس همچنین بانکهای دولتی نظیر ملت، تجارت یا صادرات واگذار شده بودند و سازمان خصوصی سازی، اگر از بیمه ای ها که البته وزن معنا داری برای بازار ندارند، بگذریم، دیگر شرکت بزرگ و قابل توجهی برای عرضه نداشت (ندارد).
نکته ای شاید برخی تحلیل گران به آن بی توجه بودند ( که البته با توجه به نبود آمار های رسمی در این زمینه حق نیز دارند) پول های تازه ای بود که از ابتدای امسال به بورس جاری شده بود. منشا این پول ها هم حقیقی های تازه وارد بودند و هم حقوقی های نو ورود . حجم نقدینگی های تازه وارد به بورس قطعا شاخص را در بسیاری از ایام بیمه می کرد.
بخش دوم : فاندامنتال
بی انصافی است که بگوییم در بعد فاندامنتال فضا کاملا مساعد بود و هست . در حوزه سیاسی فضای ملتهب سیاست خارجی و مشکلات متنوع داخلی کار را کمی دشوار کرده است. بحث طرح تحول و سرانجام آن هنوز برای فعالان بازار و تحلیل گران مبهم و تاریک است. نمی خواهم سرتان را با بحث هایی که ایمان دارم تا کنون بارها و بارها شنیده و خوانده اید به درد بیاورم. تنها به این نکته بسنده می کنم که رفتار بازار که نمودی از رفتارهای انسانی است، چند وقتی است که بی تفاوتی محض است و به نظر می رسد در آینده نیز چنین باشد. البته شاید مباحث روانشناسی بیشتر بتوانند به ما کمک کنند که درک کنیم چرا بازار دیگر به تحریم ها یا سایر بحران ها مانند قبل واکنش نشان نمی دهد که البته از حوصله بحث ما خارج است و آن خود نوشته ای دیگر را می طلبد .
با وجود مطالب گفته شده در بالا، چند عامل دیگر نیز وجود دارند که قابل بررسی اند : افزایش شرکت ها سبب می شود تا همبستگی کلی بازار کاهش پیدا کند. در یک بازار مثلا 5 سهمی یا 5 میلیارد دلاری احتمال اینکه کل بازار کاهش پیدا کند بیشتر است نسبت به بازاری که 200 سهم با ارزش 70 میلیارد دلار دارد ( این مبحث نیز خود می تواند عنوان یک پژوهش باشد و بسط آن از حوصله این نوشته خارج است ). بار ها در همین چند ماه شاهد بودید که به محض به رکورد رفتن یک صنعت، صنعتی دیگر گوی پیشتازی را می رباید.
دیگر عامل، رکورد بازار های رقیب نظیر مسکن، ارز و ... همچنین کاهش دایمی نرخ های بهره است که در حقیقت حجم نقدینگی سرگردان جامعه را در چند سال گذشته به شدت بالا برده است. حتی اگر 20 درصد از این نقدینگی جذب بازار سهام شود، شاخص بازار رشدی بزرگ را تجربه می کند.
سرانجام یکی از عواملی که شاید گفتنش در این بخش خالی از لطف نباشد فعال شدن نسبی شرکت های سرمایه گذاری در بورس است . شرکت های سرمایه گذاری که پس از بحران سال های 84 و 85 به خواب فرو رفته بودند به نظر می رسد در یک سال اخیر بر حجم فعالیت شان افزوده شده است . شرکت های سرمایه گذاری ملی، صنعت و معدن و بانک ملی مثال های خوبی برای این بخش هستند. مقایسه حجم فعالیت های این شرکت ها در سال های گذشته و یک سال اخیر آمار خیره کننده ای را به رخ خوانندگان می کشد ( که البته چرایی این تحرک نیز بحث مفصل دیگری است) .
بخش سوم : تکنیکال
قبل از سال 87 تقریبا بحث غالب بین تحلیلگران تکنیکی، به ویژه علاقمندان به موج های الیوت شناخت موج کنونی شاخص بود . شاخص بازار سرمایه در سیکل بلند مدت خود، موجی بزرگ را در سال 84 تمام کرده بود. برخی از تحلیل گران این موج را موج سوم شاخص می دانستند ( موج اول رشد شاخص از بازگشایی بورس تا بحران سال 75 ) و برخی دیگر آن را موج اول می دانستند . به هرحال جملگی در تلاش برای شناسایی پایان موج نزولی بودند . شاید این بحث امروز کمی خاک خورده باشد یا چارتیست ها خسته از این بحث باشند ولی، وضعیت شاخص به وضوح به ما نشان می دهد موج صعودی بلند مدت شاخص آغاز شده است . این آغاز هم در نمودار قیمت هم در نمودار بازده نقدی و هم در نمودار ترکیبی آنها که امروز به عنوان شاخص بورس شناخته می شود، قابل عنوان است . به نظر می رسد صعود شاخص در زمانی که بسیاری از تحلیل گران تکنیکی از بحث قدیمی شان خسته شده بودند، رخ داد .
جمع بندی :
بازار نوسانی معامله گران را نوسان گیر می کند. این طبیعی است. همه ما در چند سال گذشته به نوعی نوسان گیر شده ایم ولی، به نظر می رسد امروز زمان آن است که چشم هایمان را بشوریم و استراتژی معاملاتی خود را کمی بلند مدت تر کنیم . البته اگر آنچه در بالا گفته شد صحت داشته باشد، باید خود را برای ریزشی نظیر سال 75 یا 84 آماده کنیم که با توجه به سیکل های بازار احتمالا در نیمه دوم سال 90 و 91 رخ خواهد داد .
در پایان لازم است خاطر نشان کنیم مطلب فوق به هیچ عنوان ادعای صعود دایمی شاخص را ندارد بلکه، مدعی است روند میان مدت و بلند مدت شاخص به حالت صعودی تغییر شکل داده است .
نقل از نما بورس