سلام....اميدوارم كه امروز و روزهاي اينده خوب باشيد...اميدوارم كه نترسيده باشيد...اميدوارم كه هيچ وقت اون چيزي كه فكر همه ي ما رو مشغول كرده به حقيقت نپيونده و اميدوارم كه اميدوار باشيم....
خوب در قسمت گذشته صورتهاي مالي تلفيق رو از ديد دو تن از بزرگان حسابداري ايران ديديم....در ان قسمت مي خواهيم به سميناري كه در اسفند سال ۸۰ برگزار شد بريم...خودتونو اماده كنيد....چيزاي جالبي قراره گفته بشه.....اميدوارم كه سمينار بهتون خوش بگذره....
همزمان با انتشار استانداردهای حسابداری در سطح کشور و الزامی شدن تهیه و ارائه صورتهای مالی تلفیقی، سمیناری در تاریخ بیستم اسفند ماه 1380، با همکاری مشترک سازمان حسابرسی و شرکت ملی صنایع پتروشیمی برگزار شد.
افتتاحیه این سمینار با سخنرانی مهدی کرباسیان قائم مقام و معاون کل وزارت امور اقتصادی و دارایی آغاز شد. سپس هوشنگ نادریان مدیرعامل و رئیس هیئت عامل سازمان حسابرسی در مورد نقش صورتهای مالی تلفیقی در فرایند تصمیم‌گیری سخن گفت. سخنران بعدی سید احمد میرمطهری رئیس شورای بورس اوراق بهادار تهران بود که در مورد بورس و صورتهای مالی تلفیقی ایراد سخن کرد. سخنان وی در زمینة لزوم ارائه صورتهای مالی تلفیقی در جهت شفاف‌سازی وضعیت مالی و عملکرد مالی شرکتهای مشمول بود. سپس عزیز عالی‌ور در سخنرانی خود به طرح مبانی نظری تهیه صورتهای مالی تلفیقی پرداخت. سخنرانی بعدی توسط دکتر محسن خوش‌طینت و با موضوع صورتهای مالی تلفیقی طبق استانداردهای حسابداری، انجام گرفت. وی در سخنان خود به توضیح استانداردهای حسابداری شماره 18 و 19 پرداخت. آخرین سخنران صبح آقای دکتر موسی بزرگ‌اصل بود که صورتهای مالی تلفیقی نمونه‌ای را که توسط کمیته فنی سازمان حسابرسی پیشنهاد شده و در اختیار شرکت‌کنندگان قرار گرفته بود، تشریح کرد.
سمینار در بعد ازظهر با نشست مشترک عده‌ای از صاحبنظران در دو گروه ادامه یافت. گروه اول با عضویت دکتر یدالله مکرمی (سردبیر مجله حسابرس)، بهرام کلانترپور(عضو هیئت مدیره شرکت توسعه صنایع بهشهر)، علی صاره‌راز(عضو جامعه حسابداران رسمی ایران و دست‌اندرکار تهیه صورتهای مالی تلفیقی)، مقصود پورابولی(از دست‌اندرکاران اصلی تلفیق در شرکت سیمان فارس و خوزستان) و علیرضا خادم معبودی(از دست‌اندرکاران اصلی تلفیق در سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران) به بحث پیرامون نکات کاربردی در تهیه صورتهای مالی تلفیقی پرداختند. بررسی مشکلات اجرایی تهیه صورتهای مالی تلفیقی موضوع بحث گروه دوم بود که با حضور محمدجواد صفار، علی صاره‌راز و حسین محمودزاده(از دست‌اندرکاران اصلی تلفیق در شرکت سرمایه‌گذاری تامین اجتماعی)، تشکیل شد. صاحبنظران در این نشست به سئوالات شرکت‌کنندگان در سمینار پاسخ گفتند.
درپایان سمینار ضمن جمعبندی موضوعات مقرر شد:
• مدیران شرکتها با همکاری مدیران حسابرسی مربوط، تمام تلاش خودرا درتهیه و ارائه بموقع صورتهای مالی تلفیقی حسابرسی شده، به‌کار برند.
• کمیته‌ای با عنوان صورتهای مالی تلفیقی در سازمان حسابرسی تشکیل شود تا در صورت بروز مشکلات بتواند بموقع راه‌کار اجرایی ارائه کند.
• به منظور ارائه بموقع گزارش حسابرس و بازرس قانونی، سمیناری در مورد حسابرسی صورتهای مالی تلفیقی، در سازمان حسابرسی برگزار شود.
• به منظور رفع برخی مشکلات در قوانین تجارت و مالیات، همکاریهای لازم با مراجع ذیربط از قبیل بورس اوراق بهادار به‌عمل آید.
نظر به اهمیت سخنان مهدی کرباسیان و موضوعات مورد بحث و گفتگو در نشست صاحبنظران که در بعدازظهر انجام گرفت، رئوس و نکات مهم این مباحث در این بخش و متن سایر سخنرانیهای سمینار در بخشهای دیگر این شماره آورده شده است.
سخنرانی آقای مهدی کرباسیان
کرباسیان قائم مقام و معاون کل وزارت اموراقتصادی و دارایی، طی سخنانی از تلاش برگزارکنندگان این سمینار که موجب اشاعه دانش، اصول و ضوابط حرفه‌ای در کشور خواهد شد، قدردانی کرد و گفت:
“به‌عنوان یکی از مسئولین اقتصادی مملکت، اهمیت موضوع سمینار را احساس می‌کنم و بنابر مسئولیتهایی که در سالهای گذشته داشته‌ام، همیشه بر لزوم تهیه صورتهای مالی تلفیقی اصرار کرده‌ام و خوشبختانه امروز نیز مشاهده می‌کنیم که بحث آن فراگیر شده است. اگرچه هنوز هم جای کار هست و می‌باید در مورد آن تاکید بیشتری صورت گیرد.
اگر بخواهیم در اوضاع اقتصادی کشور تحول ایجاد کنیم و سرعت توسعه را بالا ببریم راهی نداریم جز آنکه انضباط را در تمام سیستم اقتصادی کشور جاری کنیم و در این زمینه مهمترین بخش آن این است که بتوانیم به‌طور دقیق حساب و کتاب روشن و بموقع داشته باشیم. همچنین اگر قرار است که از تصدیگری دولت بکاهیم و سرمایه مردم را، چه در حجم بزرگ و چه در حجم کوچک، وارد صحنه سرمایه‌گذاری کنیم باید اطمینان سهامدار و سرمایه‌گذار را جلب کنیم. چنانچه اطلاع‌رسانی درست وجود نداشته باشد شایعات و اخبار نادرست موجب اختلال بازار سرمایه خواهد شد. نقش صورتهای مالی تلفیقی در ارائه اطلاعات مالی بسیار مهم است و از این پس مهمتر نیز خواهد شد زیرا شرکتهای سرمایه‌گذاری و گروه شرکتها در حال گسترش روز افزون هستند.”
کرباسیان سپس به نقش این سمینارها در گردهمایی و تبادل‌نظر صاحبنظران و دست‌اندرکاران حرفه پرداخت و تأثیر آن در سیاستهای مدیریت اقتصادی کشور را مورد بررسی قرار داد. وی در این رابطه گفت:
“برگزاری این گونه سمینارها آثار مثبت زیادی دارد به‌ویژه در مقطعی که کشور به‌سمت انضباط مالی و شفاف‌سازی بازار سرمایه در حرکت است. از فرصت استفاده می‌کنم و به‌طور مختصر سیاستهای مدیریت اقتصادی کشور را با شما در میان می‌گذارم.
برای این که به‌سمت توسعه بازار سرمایه حرکت کنیم چند اقدام اساسی را باید در کشور انجام می‌دادیم. یکی از اساسی‌ترین گامها اصلاح قانون مالیاتها بود که با همفکری و همکاری خوب دولت و مجلس و حمایت شورای نگهبان به‌انجام رسید و امید داریم همکاران ما در سازمان مالیاتی به کمک سازوکارهای مناسب این قانون خوب را خوب اجرا کنند.
موضوع مهم دیگر، اصلاح نظام بانکی است که در این زمینه نیز، از بدو فعالیت جناب آقای مظاهری کوششهای جدی برای اصلاحات راهبردی نظام بانکی اعم از روشهای کار، برخورد با مردم و ارباب رجوع، اطلاع‌رسانی خوب و بموقع، مکانیزه‌کردن سیستم بانکی، اصلاح قوانین بانکی، و تغییر اساسنامه بانکها آغاز شد و خوشبختانه در کمتر از چهارماه به نتیجه رسید وکار تحول سیستم بانکی در حال پیشرفت است.
مسئله بعدی، اصلاح قانون بازار سرمایه است که در این زمینه پیشنهادهای متعددی تهیه شده و پیش‌بینی می‌شود ظرف سه ماه اول سال اصلاحیه نهایی تهیه و به دولت و مجلس تقدیم شود.
سیاست وزارت امور اقتصادی و دارایی در این جهت حرکت می‌کند که بانکها و شرکتهای بیمه از شرکت‌داری و اداره امور شرکتها پرهیز کنند و خود را در اداره کردن و مدیریت فعالیتهای اقتصادی درگیر نکنند. بانکها و شرکتهای بیمه‌ای باید به‌سمت توسعه بازار سرمایه حرکت کرده و فعالیتهای تولید و اقتصادی را به بخش خصوصی واگذارند.”
کرباسیان در بخش پایانی سخنان خود به نقش سازمان حسابرسی و جامعه حسابرسی در محیطهای اقتصادی پرداخت و خطاب به شرکت‌کنندگان دراین سمینار گفت:
“سلامت سرمایه‌گذاری و حرکت به‌سمت تولید و اشتغال، به سالم‌بودن بستر و محیط مالی و سرمایه‌گذاری بستگی دارد. سیاست وزارت امور اقتصادی و دارایی تقویت سازمان حسابرسی و جامعه حسابداران رسمی ایران است. به‌عنوان حسابداران حرفه‌ای تلاش کنید که انضباط مالی بر سیستم اقتصادی کشور حاکم شود. اگر انضباط مالی حاکم شود تداوم انقلاب را خواهیم داشت و در غیر آن حتما" لطمه خواهیم خورد.”
پانل اول سمینار صورتهای مالی تلفیقی
دکتر مکرمی
ضمن تشکر از شرکت عزیزان در این جلسه، مستحضرید که یکی از مسائل مهم اجرایی در تهیه صورتهای مالی تلفیقی بحث زمانبندی و ملاحظات پایان سال مالی شرکتهای فرعی و شرکت اصلی است. مشکل زمانبندی را چگونه باید حل کرد؟ از جناب آقای کلانترپور خواهش می‌کنم پیرامون این موضوع توضیحاتی ارائه فرمایند.
کلانترپور
برای زمانبندی تهیه صورتهای مالی تلفیقی نمی‌توانیم فرمول خاصی را ارائه کنیم و این موضوع عمدتا" به ساختار شرکتهای گروه بستگی پیدا می‌کند. اگر چه در هر گروه ساختار خاصی وجود دارد که بر اقداماتی که برای تهیه صورتهای مالی تلفیقی در گروه به‌کار گرفته می‌شود تاثیر می‌گذارد، اما درهرحال صورتهای مالی شرکتهای گروه باید به‌نحوی تنظیم شود که زمان مناسبی برای تهیه صورتهای مالی تلفیقی توسط شرکت مادر وجود داشته باشد.
در نتیجه آموزش نقش اول را اجرا می‌کند یعنی شرکتهای گروه باید در ارتباط با اینکه این صورتها به چه درد می‌خورد، برای چه منظوری تهیه می‌شود و در نهایت چه مواردی باید درنظر گرفته شود، آموزش لازم را داشته باشند.
اگر بخواهیم تهیه صورتهای مالی تلفیقی را زمانبندی کنیم صورتهای مالی شرکتها باید در اواسط خرداد، اگر سال مالی را آخر اسفند بگیریم، تهیه شده باشد. در نتیجه شرکت مادر، حدود یک و نیم ماه وقت خواهد داشت که صورتهای مالی تلفیقی را تهیه کند. اما اگر بتوانیم با گزارشهای ادواری، مسائلی را که در نهایت مبنای تغییرات تلفیق قرار می‌گیرد در عرض سال انجام بدهیم کار آخر سالمان خیلی سبکتر خواهد بود. و اگر بتوانیم از صورتهای مالی حسابرسی‌نشده شرکتها شروع کنیم صرفه‌جویی درخور توجهی در وقت خواهد شد. البته در نظر گرفتن تعدیلاتی که در جریان تهیه صورتهای مالی نهایی شرکتها انجام می‌شود پیچیدگیهایی پدید می‌آورد و شاید دوباره‌کاری صورت بگیرد که برای آن باید فکری کرد.
منتظر شدن برای صورتهای مالی نهایی شرکتها شاید بیشترین زمان را برای رسیدن به مقصود ـ‌که همان تهیه صورتهای مالی تلفیقی نهایی است‌ـ می‌طلبد. طبیعی است برای تهیه صورتهای مالی، باید دستورعمل خاصی در شرکتهایی که می‌خواهند به‌شکل گروه صورتهای تلفیقی تهیه کنند تنظیم شود.
مسئله مهم دیگر بحث تطابق سالهای مالی شرکتهای اصلی و فرعی است. سه ماه فاصله زمانی مجاز بین پایان سال مالی شرکتها با شرکت مادر در نظر گرفته شده است. این 3 ماه می‌تواند در بعضی از گروهها تاثیر زیاد و در بعضی از گروهها ممکن است تاثیری نداشته باشد. به‌طور کلی خود گروه که استفاده‌کننده اصلی از اطلاعات برای تصمیمات مدیریتی است بهتر می‌تواند تشخیص دهد که از این 3 ماه استفاده بکند یا نکند. در تعیین سال مالی شرکتها چیزی که باید در نظر گرفته شود این است که صورتهای مالی تلفیقی تصویر واقعی‌تری از عملکرد و وضعیت مالی گروه را نشان دهد.
دکتر مکرمی
نکته دیگری که معمولاَ کار تهیه صورتهای مالی تلفیقی را بسیار مشکل می‌کند بحث حسابهای فیمابین شرکتهای گروه، و حذف معاملات فیمابین است. چه راهکارهایی برای غلبه بر این مشکل پیشنهاد می‌شود؟ از جناب آقای پورابولی خواهش می‌کنم در این‌باره توضیحاتی را ارائه فرمایند.
پورابولی
]وی ضمن اشاره به سوابق شرکت سیمان فارس و خوزستان، نحوه تشکیل واحدهای غیرمستقل و مستقل‌شدن واحدهای مزبور، سابقه قیمتگذاری مبادلات داخلی و اهمیت امر تلفیق در گروه، به مواردی بدین شرح اشاره کرد[ ما درشرکت ابتدا کدینگ واحدی را در سطح گروه پیاده کردیم، یعنی تمام شرکتهای فارس و خوزستان از سرفصل حسابهای همشکل استفاده می‌کنند. دستورعمل مفصلی هم روی این کدینگ گذاشته‌ایم که شیوه استفاده از آن را توضیح می‌دهد.
ما برپایه صورتهای مالی نمونه منتشر شده از طرف سازمان حسابرسی، صورت مالی بسط‌یافته‌تری برای نیازهای خودمان طراحی کردیم که در آن نیازهای مربوط به صورتهای مالی تلفیقی را در نظر گرفته‌ایم. کار دیگر یکسان‌کردن رویه‌های حسابداری بود. با توجه به اینکه واحدهای ما اغلب بتدریج تبدیل به شرکت شده‌اند همه رویه‌های حسابداریشان مشترک و یکسان بوده و شرکتهایی که تازه تاسیس کرده‌ایم از ما الگو گرفته‌اند و رویه‌های حسابداری مشابهی انتخاب کرده‌اند. فقط شرکتهایی که تازه می‌خریم ممکن است عدم انطباق سال مالی داشته باشند یا اینکه رویه‌های حسابداریشان متفاوت باشد که بتدریج اصلاح می‌کنیم.
برای تسریع در کار تهیه صورتهای مالی، از فاصله 3 ماهه‌ای که می‌تواند بین پایان سالهای مالی شرکت مادر و شرکت فرعی وجود داشته باشد، یک ماه آن را استفاده کردیم. یعنی سال مالی شرکت مادر که سیمان فارس و خوزستان باشد 30 آبان است و سال مالی شرکتهای فرعی زیرمجموعه پایان مهرماه هرسال است. این فرصت یکماهه را برای این گذاشتیم که فرصت بیشتری داشته باشیم تا بتوانیم صورت مالی تلفیقی را تهیه کنیم.
در کدینگی که شرکتها استفاده می‌کنند هر شرکت فرعی که مشمول تلفیق می‌شود یک کد خاص دارد و برای ثبت مبادلات باید از آن کد خاص استفاده شود. به‌علاوه شرکتها موظف بودند فهرست معاملات مشمول ماده 129 قانون تجارت را نیز تهیه و ارائه کنند. علاوه بر اینها، یک سری فرم و دستورعمل تهیه کردیم که آن هم مربوط به اطلاعات مبادلات فی مابین است؛ یعنی شرکتها به کمک این فرمها مشخص می‌کنند که چه موادی، چه دارایی، چه محصولی چه خدماتی را از کدام شرکت خریداری، و در چه حسابهایی ثبت کرده‌اند. سعی ما بر این است که شرکتهای فرعی همزمان با ارائه صورتهای مالی این فرمها را تهیه کنند و از این فرمها برای پیگیری کردن، تحلیل و احتمالا" رفع مغایرات فیمابین شرکتها استفاده می‌شود.
کار دیگر تحلیل مبادلات با اهمیتی است که بین شرکت فارس و خوزستان و شرکتهای فرعی در فاصله زمانی یکماهه مربوط به تفاوت پایان سالهای مالی، صورت می‌گیرد. در صورتی که بدانیم آثارش با اهمیت است و صورتهای مالی تلفیقی را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد، این اطلاعات یکماهه را هم تهیه می‌کنیم و آثارش را روی صورتهای مالی تلفیقی می‌آوریم.
دکتر مکرمی
آیا حذف و مطابقت حسابهای فیمابین شرکتهای گروه، اگر تعدادشان زیاد باشد، نیاز به تدابیر ویژه و روشها و سازوکارهای خاص دارد؟در این مورد از جناب آقای معبودی خواهش می‌کنم توضیحاتی ارائه بفرمایند.
معبودی
وقتی ما راجع به گروه صحبت می‌کنیم اگر پیشفرضمان را بگذاریم بر گروه سی‌ـ‌چهل شرکتی، مجبور خواهیم بود برنامه زمانبندی‌شده داشته باشیم. در برنامه زمانبندی، یکی از کارهایی که خیلی وقتگیر است، حذف حسابهای فیمابین گروه است. برای اینکه در انتهای کار دچار مشکل نشویم بهتر است در خلال سال مالی، شرکتهای گروه در فاصله‌هایی زمانی‌ـ مثلا" اگر امکانپذیر است هر سه ماه یک‌بار، اگر امکانپذیر نیست هر شش ماه یک‌بار، حتما" با همدیگر صورتهای تطبیق تهیه بکنند.
قدم بعدی این است که اقلام بازی که در این صورتهای تطبیق هست در دفترهای شرکتی که باید سند بخورد، سند بخورد. این باز چه کمکی می‌کند؟ در انتهای کار که شما صورتهای مالی را جمع می‌کنید، این مانده‌ها که وارد ترازنامه شود، مغایرت با شرکتهای دیگر گروه به حداقل می‌رسد. ولی به هر صورت قطعا" مواردی پیش می‌آید که به‌واقع نمی‌شود، یا نمی‌توانند اسناد اصلاحی در دفترهای قانونی شرکتها بزنند، چرا که اختیار تصمیم‌گیری آن درسطوح بالای مدیریت است که بایدآن را حل و فصل کنند.
فرض کنیم بعد از همه این کوششها باز هم مغایرت وجود دارد. در این صورت، یک راه حل این است که یک سری فرم تهیه کنیم و برای شرکتها بفرستیم و از آنان بخواهیم معاملات فیمابین، و سایر اطلاعات مورد نیاز برای تلفیق را تکمیل و ارسال کنند. ولی در گروههایی که از تعداد بسیار زیادی شرکت تشکیل شده‌اند، مثل سازمان گسترش و نوسازی که حجم گسترده‌ای از شرکتها را تحت پوشش دارد شاید مشکل باشد که بتوان همه فرمها را از شرکتها گرفت. ما به روش دیگری عمل کردیم و موضوع را گذاشتیم در صورتهای مالی و به شرکتها گفتیم هنگام تهیه صورتهای مالی این اطلاعات خاص را در آن افشا کنند. اولین کار این است که از یادداشتهای همراه صورتهای مالی شرکتها اطلاعات لازم را استخراج و در کاربرگ درج می‌کنیم. بعد از اینکه اطلاعات را استخراج کردیم، آنها را تجمیع می‌کنیم. یعنی اگر در حسابهای دریافتنی، در حسابهای پرداختنی، و در سرفصلهای مختلف، یک شرکت حساب دارد، همه را با هم جمع می‌کنیم و در نهایت یک مانده درمی‌آوریم. پس از آن باید ببینیم شرکت الف با شرکتهای دیگر مجموع مانده‌اش چقدر است. اگر اینها با هم اختلاف حساب نداشته باشند، کارمان خیلی راحت می‌شود، حسابها را با همدیگر حذف می‌کنیم. اما مانده‌ها قطعا" با هم اختلاف دارند. در این حالت این اختلافها را چکار کنیم؟ یک فرض معقول باید بگذاریم. اگر شرکتی می‌گوید 10 میلیون از دیگری طلب دارد و شرکت مقابل می‌گوید 8 میلیون ریال بدهکار است می‌گوییم 8 میلیون ریال را که هر دو قبول دارید، پس 8 میلیون ریال را با هم می‌زنیم، و اختلاف به 2 میلیون ریال کاهش می‌یابد.
حالا، اگر گروه ما از دو شرکت تشکیل شده باشد که مشکلی نیست. اگر تعداد شرکتها زیاد باشد باید یک کاربرگ درست کنیم، این ارقام را بریزیم در این کاربرگ و اقلام باز را مشخص کنیم. حال، مدیر مالی شرکت می‌تواند به مدیریت گروه بگوید چنین اختلافاتی داریم. چون گروه در نهایت تصمیم‌گیرنده است می‌شود طبق استانداردهای تلفیقی، با نظر رئیس یا مدیر گروه، تعدیلات را انجام داد. شرکت مادر این قدرت را دارد که در کدام سرفصل اینها سند اصلاحی بخورد.
قطعا" مواردی پیش می‌آید که با تمام تلاشی که شما می‌کنید اختلاف حسابهای فیمابین رفع نمی‌شود. این کاملا" طبیعی است. نمی‌خواهم شما را ناامید کنم، کافی است که سال مالی حتی یک‌ماه تفاوت داشته باشد. این یکی از دلایلی است که ممکن است موجب مغایرت شود. پس با موارد این چنینی باید به‌شکل خاص برخورد کرد. مواردی را که به این شکل در می‌آید ضروری است که همه را جمع کنیم و خیلی هم سخت نگیریم. یک گروه کارشناسی درست کنیم و آثار مالی همه اینها را در بیاوریم و ببینیم چقدر اهمیت دارد و سپس از طریق بررسی کارشناسی برای آن راه حل بجوییم.
دکتر مکرمی
چگونه می‌توان با استفاده از کامپیوتر کار تهیه صورتهای مالی تلفیقی را ساده کرد و سرعت بخشید؟ از آقای صاره‌راز خواهش می‌کنم در این مورد توضیحاتی ارائه فرمایند.
خوب تنفس اعلام ميشه...اگه قراره شما تو سمينار باشيد بايد يه تنفسي هم اعلام بشه....مجري برنامه كه من باشم يه تنفسي براي رفرش كردن ذهنتون پيشنهاد ميدم....اميدوارم كه خوشتون بياد..در سالن هم مي تونيد از خودتون پذيرايي كنيد!
خوب در قسمت اينده اقاي صاره راز به سوال اقاي مكرمي جواب ميدهند....به درود....