دکتر حسین عبده تبریزی
بسیار می‌پرسند که با توجه به اجرای طرح هدفمندکردن یارانه‌ها، قیمت ارز چه خواهد بود. پاسخ به این پرسش در گرو پاسخ به سوال دیگری است:
طرح هدفمندکردن یارانه‌ها چگونه و با چه ابعادی به اجرا درخواهد آمد؟ هر چه طرح در اجرا فراگیرتر و شامل اقلام بیشتری باشد، احتمال افزایش قیمت ارز بیشتر خواهد بود.
چند تحول اخیر نیز بر این تغییر قیمت تاثیرگذار است: انتشار اوراق مشارکت ارزی، صدور مجوز صندوق سرمایه‌گذاری ارزی، انتشار گواهی سپرده ارزی (در انتظار مصوبه بانک مرکزی) و بالاخره تحول اخیر در زمینه راه‌اندازی بازار آتی ارز. همه این تحولات، به گمان این جانب، قیمت ارز را به سمت بالا هدایت می‌کند.
آزادسازی قیمت‌ها سه بعد اصلی دارد: آزادسازی قیمت حامل‌های انرژی، آزادسازی قیمت ریال و آزادسازی قیمت ارز. این هر سه مجموعه‌ای یکپارچه را تشکیل می‌دهند. هر چند که به دلیل فشارهای اقتصاد سیاسی، فعلا آزادسازی قیمت‌های حامل‌های انرژی (با تاخیر چند ساله و در ابعاد محدود) روی میز است، اما تصور اینکه تولیدکننده صنایع انرژی بر صادراتی بتواند افزایش هزینه را بدون فروش محصولات تولیدی به قیمت بالاتر (با ارز گران‌تر) تحمل کند نیز ناممکن است.
از همین حالا روشن است که دولت و بانک مرکزی در ماه‌های پیش رو بر کنترل قیمت ریال (نرخ سود) تاکید و اصرار فراوانی نخواهند داشت. اما برای دولتی که هزینه‌هایش در حال افزایش است و درآمد ارزی فروش نفت نیز با سرعت لازم توسعه نخواهد یافت، آیا فروش ارز به قیمت بالاتر، مسیر غیرقابل اجتنابی نیست؟ اجازه بانک مرکزی و سازمان بورس به پس‌انداز کردن عامه مردم به ارز (از طریق اوراق و صندوق‌ها) خود نشانه‌ای است از پیش‌بینی سرمایه‌گذاران به قیمت‌های ارز بالاتر.
اما، عامل تعیین‌کننده قیمت ارز در این میان- به فرض ثابت ماندن سایر عوامل- شکل‌دهی به بازار آتی ارز است. بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران پس از نشیب و فراز بسیار، اکنون تصمیم گرفته است که بازار آتی ارز را که عمدتا بازاری بین بانکی است، خود سامان دهد و کار ارز را همچون معاملات آتی سکه و طلا به بورس کالایی نسپارد.
معاملات آتی ارز منافع درخشانی دارد، امکان پوشش یا تامین ریسک ارز برای اولین بار طی چند دهه برای سرمایه‌گذاران، بازرگانان و صنعتگران ایرانی فراهم می‌شود. اطمینان و اعتماد بیشتری نسبت به جریان نقدی حاصل از معاملات فراهم می‌شود. قیمت تمام شده واردات کاهش می‌یابد. صادرکننده از دریافت ریال معینی در قبال فروش ارز اطمینان می‌یابد. صنعتگران از قیمت وارداتی مواد اولیه و قیمت صادراتی محصولات خود مطمئن می‌شوند. اما برای اقتصادی که طی چند دهه قیمت ریال آن به شکل ناکارآمدی بالا نگاه داشته شده است، به گونه‌ای که فرصت رقابت از صنایع داخلی تقریبا به طور کامل گرفته شده است، راه‌اندازی بازار آتی ارز فرصتی است که قیمت‌های روز ارز را با توجه به فشارهای تورمی به سمت بالا سوق دهد.
این تجربه را طی چند ماه اخیر در بازار سکه شاهد بوده‌ایم. سکه و دلار حرکت هم‌جهتی را دارند و تجربه سکه قابل تعمیم به قیمت دلار (ارز) است.
تفاوت قیمت‌های روز و آتی سکه، نرخ سود بدون ریسک نسبتا بالایی را نشان داده است. گرایش به بالابردن قیمت، حتی به‌رغم اینکه دلار متناسبا حرکت نکرده است، یکی از آثار فعال شدن بازار آتی طلا بوده است. البته هر چه بازار بزرگ‌تر شود و تعداد قراردادهای سکه مورد معامله بیشتر شود، این روند تعدیل خواهد شد. پیش‌بینی این جانب آن است که روند مشابهی در انتظار قیمت ارز است.
بازار آتی ارز غیر از منافعی که برای آن برشمرده می‌شود، برای کشور ما این مزیت اضافی را خواهد داشت که به دلیل فشارهای تورمی و نیز انتظارات تورمی سرمایه‌گذاران در این بازار، نرخ ارز را به سمت قیمت‌های واقعی‌تر تعدیل خواهد کرد و نقش کمرنگی در رفع بخشی از مشکلاتی خواهد داشت که حاصل قیمت تصنعی بالای ریال است. بازار آتی ارز می‌تواند قیمت ارز را حتی به فرض ثابت ماندن سایر پارامترها افزایش دهد.
http://www.bina.ir/html/modules.php?...icle&sid=14142