سرآسيمه و آشفته
مريم عسگري- دنياي اقتصاد
در ميان كامپيوتر و تجهيزات كامپيوتري، شايد بتوان گفت: لپ‌تاپ از كالاهايي است كه طي يكسال گذشته بازار بسيار پرافت‌وخيز و خبرسازي داشته است. نوسانات قيمت، عدم تعادل در عرضه و تقاضا، بروز مشكلاتي در زمينه ترخيص اين كالا از گمركات كشور، چنددستگي قيمت در برهه‌هايي از زمان و... از اتفاقاتي است كه طي سال گذشته در بازار لپ‌تاپ شاهد آنها بوديم و دامنه اين اتفاقات برخلاف سال‌هاي گذشته تا روزهاي پاياني سال نيز ادامه يافته است. به طوري كه بسياري از خريداران اين كالا را دچار سرگرداني كرده است.
سالنامه لپ‌تاپ
بازار خريد و فروش لپ‌تاپ، طي روزهاي آغازين سال گذشته، فعاليت خود را با عرضه مدل‌هاي جديدي از اين كالا به بازار آغاز كرد. اگرچه برخي از فعالان بازار و خريداران معتقدند، مدل‌هايي كه طي روزهاي جديد كاري در سال جديد وارد بازار مي‌شوند، چندان جديد نيستند و در حقيقت كالاهايي هستند كه دو تا سه ماه قبل از سال جديد شمسي وارد بازار شده‌اند؛ اما فروشندگان، اين لپ‌تاپ‌ها را به نام جديدترين‌هاي بازار جهاني به فروش مي‌رسانند. علي زماني، يك خريدار لپ‌تاپ در اين زمينه مي‌گويد: فروشندگان در روزهاي كاري جديد در سال جديد لپ‌تاپ‌هايي را كه دو تا سه ماه قبل وارد بازار شده‌اند به نام مدل جديد وارد بازار مي‌كنند كه با توجه به رشد سريع علم و تكنولوژي و ورود برق‌آساي مدل‌هاي جديد اين كالا به بازار، اين ادعا كه لپ‌تاپ‌هاي موجود در بازار جزو جديدترين‌هاي بازار جهاني هستند، چندان قابل قبول به نظر نمي‌رسد.
اين در حالي است كه فروشندگان لپ‌تاپ معقدند، به دليل آشفتگي‌هايي كه طي ماه‌هاي پاياني سال، بازار خريد و فروش لپ‌تاپ با آن مواجه مي‌شود و همچنين بروز مشكلاتي در زمينه سفارش، ارسال و ترخيص لپ‌تاپ‌ها خود به خود عرضه لپ‌تاپ‌هاي سال جديد ميلادي به كشور ايران، با تاخير يك تا دو ماهه صورت مي‌گيرد و فروشندگان نيز براي يكدست شدن بازار، لپ‌تاپ‌هاي جديد را در سال جديد به بازار ارائه مي‌كنند. بهنامي، كارشناس فروش شركت گسترش همراه، نمايندگي فروش لپ‌تاپ‌هاي HP نيز در زمينه تاخير در عرضه مدل‌هاي جديد لپ‌تاپ به بازار، گمرك را مقصر مي‌داند و مي‌گويد: سخت‌گيري‌هايي كه گمرك در ترخيص كالا به خرج مي‌دهد نه تنها باعث بروز دردسرهايي براي واردكنندگان اين كالا شده است؛ بلكه روال واردات لپ‌تاپ را تا حد قابل توجهي كند كرده است. به گفته وي، بهتر است گمرك با تسهيل امر واردات در اين بخش به روند عرضه لپ‌تاپ‌هاي جديد به بازار سرعت بخشد و از رشد قيمت‌ها نيز جلوگيري كند.
با توجه به اين تفاسير طي روزهاي جديد كاري در سال 86 نه تنها شاهد ورود لپ‌تاپ‌هاي توليد 2007 به كشور بوديم؛ بلكه تا اواخر ارديبهشت ماه شاهد ثبات قيمت اين كالا و همچنين تعادل نسبي در بازار خريد و فروش لپ‌تاپ بوديم. اما اوايل خرداد ماه سال 1386 بود كه شاهد عرضه سري جديد لپ‌تاپ‌ها به بازار بوديم كه ورود لپ‌تاپ‌هاي جديد، افت قيمت مدل‌هاي قديمي‌تر را نيز در پي داشت. ساروقي، يك فروشنده لپ‌تاپ در اين زمينه مي‌گويد، به طور كلي سير نزولي قيمت لپ‌تاپ يك جريان طبيعي در بازار است و معمولا هر از چندگاهي با ورود مدل‌هاي جديد به بازار، قيمت ساير مدل‌ها كاهش يا حتي توليد آنها متوقف مي‌شود.
طبق اعلام فعالان بازار، بازار خريد و فروش لپ‌تاپ تا اواسط مرداد ماه سال گذشته روال عادي خود را طي كرده و واردكنندگان، فروشندگان و خريداران با مشكل خاصي مواجه نبودند. اما از اواسط مرداد ماه شاهد يك جهش ناگهاني قيمت در بازار خريد و فروش لپ‌تاپ بوديم. سعيد محقق، يك فروشنده و واردكننده لپ‌تاپ مي‌گويد: شايد بتوان گفت اين جهش قيمت كه در ماه پنجم سال 86 شاهد آن بوديم، نقطه شروع نوسانات شديد قيمتي در بازار اين كالا بوده است. به گفته وي، از تاريخ شانزدهم مرداد ماه كه قيمت انواع لپ‌تاپ يك باره حدود 30 تا 150هزار تومان افزايش يافت، بازار خريد و فروش اين كالا رنگ آرامش را به خود نديد و هر روز با مشكلي تازه دست به گريبان شد.
بهنامي، كارشناس فروش لپ‌تاپ‌هاي HP نيز به رشد 50 تا 150هزار توماني قيمت لپ‌تاپ‌هاي اين برند در آن زمان اشاره مي‌كند و مي‌گويد: در آن زمان موجودي لپ‌تاپ به ويژه لپ‌تاپ‌هاي HP در بازار به شدت كاهش يافته بود و واردكنندگان و فروشندگان چاره‌اي جز افزايش قيمت‌ها نداشتند. به گفته وي، حتي در بسياري موارد، فروشندگان از عرضه لپ‌تاپ خودداري مي‌كردند. بني‌كريمي، كارشناس فروش شركت ارتاك نيز در اين زمينه مي‌گويد: بسياري از فروشندگان طي مرداد ماه سال گذشته با جمع‌آوري لپ‌تاپ‌ها از بازار و كاهش و ميزان عرضه اين كالا به بازار، درصدد فراهم كردن زمينه براي ورود مدل‌هاي جديد به بازار برآمده بودند كه اين اقدام باعث به هم خوردن تعادل در عرضه و تقاضاي لپ‌تاپ و رشد قيمت اين كالا شده بود.
ورود مدل‌هاي جديد حدود دو هفته پس از اين اتفاق سير صعودي قيمت را براي بازار اين كالا به ارمغان آورد و اگرچه برخي از نمايندگي‌هاي رسمي فروش، مانند ايران رهجو، آفتاب شرق و ... از ثبات قيمت‌ها خبر مي‌دادند، اما برخي فروشندگان همچنان لپ‌تاپ‌ها را با قيمت بالايي به فروش مي‌رساندند. نتيجه اين امر هم چيزي نبود جز دودستگي قيمت در بازار لپ‌تاپ كه اين معضل تا اواخر شهريور ماه دست از سر بازار لپ‌تاپ برنداشت. نوسانات شديد قيمت، عدم تعادل در عرضه و تقاضاي لپ‌تاپ طي مرداد ماه سال 86، تا اواسط مهرماه پيش‌آهنگي بود براي بروز اتفاقات بعدي در بازار لپ‌تاپ كه پس از برگزاري الكامپ سيزدهم شاهد آن بوديم.
شوك در بازار لپ‌تاپ
قصه از زماني آغاز شد كه فروشندگان و واردكنندگان لپ‌تاپ از حدود دو تا سه هفته قبل از برگزاري الكامپ سيزدهم، درصدد فروش اجناس خود برآمده و براي افزايش آمار فروش، تخفيف‌هاي 20 تا 30درصدي براي خريداران در نظر گرفتند. خريداران نيز از شرايط موجود استفاده كرده و با استفاده از تسهيلاتي كه فروشندگان به مشتري مي‌دادند، اقدام به خريد لپ‌تاپ كردند. با توجه به آن شرايط، تا حدود سه تا چهار روز قبل از برگزاري الكامپ سيزدهم، بازار تقريبا از اجناس قبلي خالي شده بود و شركت‌هاي واردكننده لپ‌تاپ سري جديد اين كالاها را در نمايشگاه الكامپ سيزدهم در معرض ديد علاقه‌مندان گذاشتند تا ضمن معرفي و فروش اين محصولات، طي روزهاي آينده به عرضه گسترده اين لپ‌تاپ‌ها به بازار پرداخته و با شناسايي خواسته‌هاي مصرف‌كنندگان، لپ‌تاپ‌هاي پرتقاضا را وارد بازار كنند. اما... از آنجا كه وقتي يك سيب را به هوا مي‌اندازي، هزار چرخ مي‌زند تا به زمين برسد، اوضاع بر وفق مراد واردكنندگان لپ‌تاپ پيش نرفت و يك اتفاق باعث شد تا نظم بازار به كلي به هم خورده و پيش‌بيني فعالان بازار، غلط از آب درآيد.
فعالان بازار ادعا مي‌كردند گمرك در اقدامي ناگهاني از ترخيص لپ‌تاپ‌هاي جديد خودداري كرده و به اين ترتيب مسبب به هم خوردن تعادل در عرضه و تقاضاي لپ‌تاپ در بازار معرفي شد. گروه ديگري نيز ادعا مي‌كردند گمرك قصد دارد هزينه ترخيص لپ‌تاپ را افزايش دهد و به همين دليل از ترخيص لپ‌تاپ‌هايي كه در انبارها جا خوش كرده‌اند، خودداري مي‌كند. اين اقدام گمرك اگر چه به دلايل مختلفي چون سوءاستفاده برخي از واردكنندگان و ورود كالاي قاچاق به كشور صورت گرفته بود؛ اما باعث شد نه تنها قيمت‌ها در بازار در حد قابل توجهي افزايش يابد، بلكه بازار شايعات هر روز داغ و داغ‌تر شود. تعجبي هم ندارد، اين رسم زمانه است و البته رسم بازار، كه وقتي اتفاقي مي‌افتد در رابطه با آن حرف و حديث‌هاي فراواني (راست يا دروغ) بر سر زبان‌ها مي‌افتد و هركس سعي مي‌كند گناه را به گردن ارگان، شخص يا دستگاه خاصي بياندازد.
در مورد لپ‌تاپ هم وضع به همين صورت بود. گروهي از فروشندگان و واردكنندگان گناه را بر گردن گمرك مي‌انداختند و گروه ديگر برخي واردكنندگان بي اسم و رسم را عامل اين نابساماني مي‌دانستند. گمرك هم هر از چند گاهي با انتشار بيانيه‌اي درصدد رفع اتهام از خود برمي‌آمد. طبق اعلام كارشناسان گمرك، عدم ترخيص لپ‌تاپ از گمرك تنها به دليل ارائه اسناد ناقص از طرف واردكنندگان به گمرك و كم‌اظهاري واردكنندگان در مورد نرخ جهاني لپ‌تاپ و پرداخت مبلغ تعرفه بوده است و در صورتي كه اسناد ارائه شده به گمرك بدون نقص باشد، ترخيص لپ‌تاپ بدون كوچك‌‌ترين مشكلي صورت مي‌گيرد. ميرابراهيمي، مديرعامل شركت نگاران در اين زمينه مي‌گويد: مشكل ترخيص لپ‌تاپ از گمركات كشور كه طي ماه‌هاي گذشته شاهد آن بوديم و دامنه آن حتي تا يك ماه گذشته امتداد يافت به اين دليل بود كه برخي از واردكنندگان لپ‌تاپ را بدون انتقال ارز وارد كشور مي‌كردند و از آنجا كه واردات لپ‌تاپ بايد با انتقال ارز صورت گيرد، گمرك از ترخيص لپ‌تاپ‌هايي كه اين مشكل را داشته خودداري كرد.
منصور جليليان، مديرعامل شركت آواژنگ نيز، چندي پيش در گفت‌وگو با خبرنگار ما گفت: گمرك جمهوري اسلامي و دفاتر وزارت بازرگاني در اكثر نقاط كشور نظارت دقيقي روي واردات كالاها به ويژه كالاهايي كه با انتقال ارز وارد كشور مي‌شوند، دارند؛ اما گاه اتفاق مي‌افتد كه يك عده با سوءاستفاده از نفوذي كه دارند، اقدام به واردات كالاي قاچاق از مبادي رسمي كشور مي‌كنند كه البته گمرك در شناسايي و مجازات بسياري از اين افراد تاكنون موفق بوده است، اما بايد به سيستمي مجهز شود تا امكان اين اقدام قاچاقچيان تا حد قابل توجهي كاهش يابد يا حتي غيرممكن شود.
پايان شوك
اواخر آذرماه سال 86 خبر ترخيص لپ‌تاپ‌ها از انبارهاي گمرك جمهوري اسلامي ايران منتشر شد؛ اما كمبود لپ‌تاپ در بازار همچنان محسوس بود. در چنين شرايطي بود كه فروشندگان قيمت‌ها را مجددا افزايش داده كه اين مساله اعتراض مصرف‌كنندگان را در پي داشت. گمرك نيز به ناچار در اطلاعيه‌اي از ترخيص محموله‌هاي لپ‌تاپ از انبارها خبر داد و به اين ترتيب پس از حدود يك هفته از انتشار اين اطلاعيه شاهد عرضه مدل‌هاي جديد و همچنين مدل‌هاي پرفروش لپ‌تاپ به بازار بوديم. همراه با عرضه لپ‌تاپ به بازار قيمت‌ها روال طبيعي خود را كه همان سير نزولي است در پيش گرفت و تا حدود يك ماه بعد (اواسط دي ماه) شاهد سير نزولي قيمت لپ‌تاپ در بازار بوديم. اما هر از چند گاهي زمزمه‌هايي از طرف وارد كنندگان و فروشندگان لپ‌تاپ، مبني بر عدم ترخيص لپ‌تاپ‌ها از گمرك به گوش مي‌رسيد كه اين زمزمه‌ها بازار خريد و فروش اين كالا را گاه دستخوش تغيير و تحولاتي هر چند زودگذر مي‌كرد.
اواسط دي ماه بود كه ورود لپ‌تاپ‌هايي با پردازنده‌هاي جديد CORE 2 DUOو4/2 و همچنين عدم ورود مدل‌هاي تدريجي لپ‌تاپ به بازار، رشد مجدد قيمت اين كالا را به همراه آورد. در پي اين اتفاق شركت‌هايي چون ايران رهجو، گسترش همراه، زيگورات و ... قيمت لپ‌تاپ‌هاي خود را حدود 30 تا 200هزار تومان افزايش دادند. رشد قيمت لپ‌تاپ كه دوباره دامنگير بازار خريد و فروش اين كالا شده بود باعث بروز شايعاتي در زمينه عدم ترخيص لپ‌تاپ از گمرك شد كه اين بار گمرك به طور قاطع و جدي به اين شايعات پاسخ داد و اعلام كرد شركت‌هايي كه از عدم ترخيص لپ‌تاپ از گمرك خبر مي‌دهند، متخلف هستند. چرا كه گمرك تنها لپ‌تاپ‌هايي را كه دچار مشكل باشند، ترخيص نمي‌كند. حدود دو هفته پس از انتشار اين اطلاعيه شاهد افت قيمت لپ‌تاپ در بازار بوديم و اين جريان ادامه داشت تا اوايل اسفندماه.
پايان فصل و چنددستگي قيمت لپ‌تاپ
اسفندماه براي اكثر فروشندگان و خريداران، فصل شكستن قيمت‌ها و حراج است و به قول معروف فروشندگان به مالشان آتش مي‌زنند. اما آيا فروشندگان لپ‌تاپ هم به لپ‌تاپ‌هايشان آتش مي‌زنند يا اين امر تنها از عهده باتري‌هاي معيوب لپ‌تاپ‌هاي LG برمي‌آيد؟ با گشت‌و‌گذاري در بازار خريد و فروش لپ‌تاپ متوجه مي‌شويم فروشندگان نه تنها قيمت لپ‌تاپ‌هايشان را كاهش نداده‌اند؛ بلكه در مواردي لپ‌تاپ‌ها را به اين بهانه كه تا مدت‌ها پس از سال جديد شمسي در بازار كمياب مي‌شوند با قيمت بالاتري به فروش مي‌رسانند. بني‌كريمي، كارشناس فروش شركت ارتاك در اين زمينه مي‌گويد، اكثر فروشندگان از افت قيمت‌ها مي‌گويند اما حقيقت اين است كه قيمت‌ها تغيير چنداني نكرده است.
ميرابراهيمي، مديرعامل شركت‌نگاران نيز در اين زمينه مي‌گويد: قيمت انواع لپ‌تاپ در ايام نزديك به نوروز تغييري نمي‌كند؛ چراكه تجارت لپ‌تاپ معمولا نقدي است و خريدار و فروشنده در هر موقعيتي چه قبل و چه بعد از عيد مي‌توانند اقدام به خريد و فروش كنند. اين در حالي است كه برخي كارشناسان بازار معتقدند طي نيمه دوم اسفندماه معمولا بازار خريد و فرش لپ‌تاپ با افت شديد قيمت‌ها مواجه خواهد بود و علت اين امر، اين است كه رسيدگي به حساب‌هاي فروشندگان در پايان سال صورت مي‌گيرد. سپس فروشندگان براي نقد كردن اجناس خود تخفيف‌هايي را براي فروش در نظر مي‌گيرند. بهنامي، كارشناس فروش گسترش همراه، نمايندگي فروش لپ‌تاپ‌هاي HP از افرادي است كه از افت قيمت‌ها به دليل نزديك شدن به سال جديد خبر مي‌دهد.
وي كه شكوه و شكايت زيادي از گمرك دارد از افزايش هزينه كسب مجوز استاندارد لپ‌تاپ‌ها مي‌گويد.
به گفته وي گمرك با سخت‌گيري‌هايي كه در ترخيص لپ‌تاپ‌ها به خرج مي‌دهد به واردكنندگان ضربه مي‌زند. ميرابراهيمي در اين زمينه مي‌گويد: هزينه اخذ مجوز استاندارد براي هر لپ‌تاپ 240 تا 250هزار تومان است كه اين مبلغ نسبت به سابق تغييري نكرده است و گمرك و اداره استاندارد در اين زمينه مشكلي براي واردكنندگان ايجاد نمي‌كنند. وي در مورد روند قيمت‌ها مي‌گويد: با توجه به مشكلاتي كه طي ماه‌هاي گذشته در زمينه ترخيص لپ‌تاپ وجود داشت، قيمت‌ها روال طبيعي را طي نمي‌كرد؛ اما طي دو ماه اخير بازار متعادل و قيمت‌ها رقابتي است. وي از عرضه مدل‌هاي جديد به بازار طي روزهاي آينده خبر داد.
كندي روند واردات لپ‌تاپ
با توجه به رشد علم و تكنولوژي و رشد استفاده از لپ‌تاپ به جاي PC، كارشناسان معتقدند واردات اين كالا به كشور بايد روان شود و اين كالا از ليست كالاهاي لوكس خارج شود. باقر بحري، قائم مقام كميسيون سخت‌افزار سازمان نظام رايانه‌اي در اين زمينه مي‌گويد، دولت بايد با تسهيل در امر واردات كالاهاي سخت‌افزاري IT باعث شكوفايي استعداد جواناني شود كه مي‌توانند توليدكننده نرم‌افزار خدمات IT باشند. وي معتقد است هر چه راه واردات كالاهاي IT به كشور هموارتر شود نه تنها راه‌هاي توسعه كشور هموار مي‌شود؛ بلكه قاچاق كالا نيز كاهش مي‌يابد.
منصور جليليان، مديرعامل شركت آواژنگ نيز معتقد است گمرك بايد كاري كند تا واردات كالاي قاچاق براي قاچاقچي صرفه اقتصادي نداشته باشد. به عقيده وي گمرك با صدور قانون و تبصره‌هاي جديد تنها روال واردات را كند مي‌كند. در حالي كه گمرك بايد تدبيري انديشد تا امر واردات روان شود. گمرك جمهوري اسلامي ايران نيز در اين زمينه مي‌گويد، تعرفه واردات لپ‌تاپ به كشور تنها 4درصد است و استانداردسازي لپ‌تاپ‌ها نيز هزينه زيادي نمي‌طلبد و در صورتي كه واردكنندگان تخلف نكنند، مشكلي در ترخيص كالا پيش نخواهد آمد و روال عرضه كالا كند نخواهد شد.
خط آخر
زمستان آرام آرام كوله‌بارش را بر دوشش مي‌گذارد و مي‌رود. مراكز خريد از پوشاك و مواد غذايي گرفته تا تجهيزات كامپيوتري مملو از جمعيت است. همه به قصد خريد آمده‌اند. اميدواريم همه مراجعين موفق به خريد كالاي مورد نظر شوند و روسياهي زمستان فقط و فقط به زغال بماند.