حبابها و فرار بودن بیش از حد
اگر بخواهیم مباحث اصلی این بخش را خلاصه نماییم باید بگوییم که استدلالات تعادل جزیی و عمومی اغلب ولی نه همیشه ما را مجاز به رد حبابها می نمایند.زمانی که مجاز می دارند، بر شکلی حدی از عقلانیت تاکید دارند و به هیمن دلیل روی هم رفته متقاعد کننده نمی باسند اغلب وجود حبابها نفی می گردند چرا که با یک احتمال بسیار کوچک و در اینده بسیار دور دلالت بر نقض عقلانیت دارند.مثل غیر منفی بودن قسمت ها با بزرگتر شدن حبابها در اقتصاد می توان تصور نمود که احتمال انقدر کوچک یا اینده انقدر دور باشد که امر فوق بسادگی مورد غفلت مشارکت کنندگان در بازار قرار گیرد.بنابریان ممکن است وجود حبابها را یک سوال تجربی دانست که باید بوسیله داده ها حل شوند.ازمونهای فرار بودن بیشتر از حد قویا دلالت بر ان دارند که قیمت دارایی ها تحت تاثیر عواملی بیش از مبناها هستند. این با وجود حبابهای عقلایی سازگار است.همچنین با وجود هیجانات انی و یا موارد دیگر ناکامی اربیتراژ یا انتظارات عقلایی نیز سازگار است در این رابطه شواهد خیلی قوی نیست.
ارائه نتایج تجربی
در بخش نظری گزارش ازمون شیلر به عنوان یکی از راهکارهای موجود برای تبیین وجود و یا عدم وجود حباب در بازار دارایی های مالی عنوان گردید.اما متاسفانه بکارگیری این ازمون برای بازار بورس اوراق بهادار تهران ممکن نمی باشد، چرا که شاخص بازده نقدی در این بازار مدت زیادی نیست که محاسبه می گردد و لذا امکانی برای بدست اوردن قیمت دارایی بعد از وقوع این شاخص وجود ندارد.اما برای بدست اوردن میزان حباب از روش دیگر استفاده می شود که تا اندازه ای از نظر محتوا دارای عملکردی مشابه با روش ازمون شیلر می باشد.در واقع در روش شیلر، قیمت بعد از وقوع برای دارایی ها یک پیش بینی برای نحوه تغییرات قیمت جاری دارایی ها در اینده بوده است و سپس به کمک اندازه گیری میزان تغییرات قیمت بعد از وقوع و قیمت جاری نسبت یک روند مشخص ازمون می گردید که ایا این تغییرات از نظر اماری معنادار می باشند یا خیر؟
در روش بکارگرفته شده در این گزارش مسیر حرکت شاخص قیمت در بازار بورس بر اساس مدلی بدست می اید که تشکیل شده است از:شاخص قیمت در دوره قبل،لگاریتم حجم معاملات به حجم نقدینگی و حجم معاملات به PGDP (تولید ناحالص داخلی به قیمت های جاری)که همگی متغیرها به شکل فصلی بوده و نوسانات فصلی نیز از روند حرکتی متغیرها بیرون کشیده اند.بر اساس مدل ارائه شده تلاش گردیده تا مسیر حرکتی شاخص قیمت سهام در طول یک دوره زمانی مورد براورد قرار گرفته و براساس این روند حرکت، مقادیر سال 1378 و مقادیر اتی پیش بینی گردد.سپس مقادیر پیش بینی شده با مقادیر واقعی مقایسه شده و میزان حباب در بازار مورد براورد قرار گرفته است.در اینجا قابل ذکر است که مزیت این روش به روش ازمون شیلر ان است که در ازمون شیلر تنها به وجود یا عدم وجود حباب اکتفا می شود درحالیکه در روش حاضر میزان وجود حباب نیز معین می گردد.اما مشکل این روش ان است که میزان پیش بینی روند حرکتی شاخص قیمت با امارهای موجود و به کمک مدل ارائه شده نمی تواند برای سال 1379 نیز ادامه یابد چرا که تورش پیش بینی ها براساس روش براوردی به حدی می گردد که ضریب اطمینان نتایج را بشدت کاهش می دهد.نکته دیگر قابل تامل انست که میزان انحراف قیمت واقعی از قیمت پیش بینی شده لزوما به مفهوم ان نیست که تمام شکاف میان این دو مربوط به وجود حباب در بازار بورس است.بهرحال تغییراتی نظیر تحولات مدیریتی بورس، تغیرات جغرافیایی، استفاده از منابع ارزی و ریالی، ایجاد بورسهای منطقه ای و بورس کالا، بحث قانون تجدیدی ارزیابی سرمایه که لایحه ان در مجلس مفتوح است، در کنار رکودی که در بازارهای سفته بازی همچون بازار مسکن، تلفن همراه، طلا،دلار و...ایجاد شده منجر به افزایش شاخص قیمت سهام شده است.
بهرحال میزان انحراف در قیمت سهام طی سال 78و به ترتیب برای سه ماهه های اول تا چهارم عبارتند از 200،9/212،9/319،9/231 واحد می باشد.
جدول شماره 1 مدل موردنظر برای پیش بینی نحوه حرکت شاخص قیمت سهام را بدست می دهد.البته در مدلهای پیش بینی تفسیر ضرایب مدل مطرح نمی باشد در حالی که معناداری متغیرها اصلی اساسی است.سایر اماره های مدل از جمله
همگی در وضعیت مناسبی گزارش شده اند.نمودار شماره 1، نحوه حرکت شاخص قیمت و میزان پیش بینی ان را طی سالهی 1370تا 1378نشان می دهد.همانطور که از شکل نیز مشهود است اولا نحوه پیش بینی حرکت شاخص قیمت توسط مدل به خوبی صورت گرفته و درثانی شکاف میان مقدار پیش بینی شده براساس شاخص قیمت سهام و مقدار داخلی ان در سال 1378 بنحوی بیانگر وجود تحولات فوق الاشاره و حباب در بازار بورس می باشد.اما علی رغم ارائه نتیج مناسب توسط این مدل به لحاظ ان که بررسی وجود حباب در سال 1379 نیز از اهمیت قابل توجهی برخوردار است، روش دیگری نیز مرسوم به روش حالت-فضا برای براورد میزان حباب طی سالهای 1378 و 1379بکار گرفته می شود.
براورد حباب قیمت سهام در بورس اوراق بهادار به روش State-Space
روش دیگری که برای محاسبه حباب قیمت مورد استفا قرار گرفته روش State- Space که نسبت به روشهای معمولی براورد مدل ها دارایی مزایایی می باشد.درواقع روش(S.S)این امکان را میدهد که تحولات غیرقابل مشاهده در بازار سهام را به عنوان یک متغیر توضیحی برای تشریح حرکات قیمت سهام علاوه بر متغیرهای قابل مشاهده(معمولا متغیرهای رفتاری)لحاظ نمود.اساس روش S.S مبتنی بر پویاییهای درونی و رفتاری مدل می باشد بدین نحو که فرم ساختاری State- Space شامل دو دسته معادلات می باشد که یک دسته معادلات اتحادی(معادلات مشاهده)و دسته دیگر معادلات State هستند.فرض اساسی در معادلات State- Space ان است که معادلات اتحادی بدون جزء پسماند می باشند ولی در عمل جهت براورد مدلهای State- Space ناگریز جزء پسماند وارد معادله می گردد لیکن از انجا که متغیر State(SV)در حقیقت از درون جزء خطای معادله خارج می گردد، اجزاء خطای معادلات در معادلات State نمایان می شود و به سمت صفر می گرایند به نحوی که نوسانات انها بسیار محدود می گردد.براین اساس در شکل براوردی می توان فرم ذیل را در قالب معادلات State- Space در شکل(1و1)ARMA(جهت سادگی بیان)تصریح نمود.
که جزء(1) AR منتسب به معادله State و جزء(1) MAمنتسب به معادله مشاهده می باشد در فرم(q،p) ARMA معادله فوق به شرح ذیل خواهد شد.
که در ان:
از انجا که فرایند براورد معادلات State- Space بسیار پیچیده می باشد، لذا براین مختصر بسنده می گردد.