حقوق صاحبان سهام :
حقوق صاحبان سهام معرف علایق صاحبان اصلی موسسه نسبت به خالص دارائیهای موسسه است . حقوق صاحبان سهام باقیمانده منافع صاحبان اصلی موسسه رادر دارائیهای موسسه که پس ازکسر بدهیهای ان موسسه بدست امده است نشان می دهد . دریک موسسه تجاری حقوق صاحبان سهام دراصل منافع صاحبان اصلی موسسه را نشان می دهد . درحسابداری حقوق صاحبان سهام اهداف اصلی زیر دنبال می شود :
• تعیین منابع سرمایه موسسه
• تعیین سرمایه قانونی وثبت شده
• تعیین سود سهامی که می تواند بین صاحبان سهام توزیع شود
• حقوق صاحبان سهام دریک موسسه شامل موارد زیر است :
• سهام سرمایه
• صرف (کسر ) سهام
• اندوخته ها
• سود(زیان ) انباشته
سهام سرمایه :
برابراست با ارزش اسمی سهام منتشر شده .
ارزش اسمی هر سهم به مبالغ ریالی معین شده هر سهم که برروی گواهینامه سهام چاپ شده است اشاره می کند . ارزشهای اسمی غالبا تنها مبالغ صوری منعکس شده در گواهینامه سهام هستند . ارزش اسمی هر سهم ارتباط مستقیمی باارزش بازار ان سهام ندارد . هر چند ارزش اسمی غالبا سرمایه قانونی شرکتها را بیان می کند ولی مبلغ ان توسط قوانین دولتی تعیین می شود . سهام عادی عموما بخش عمده ای از سهام منتشر شده را تشکیل می دهد . دارندگان سهام عادی صاحبان اصلی موسسه هستند . هر سهام دار عادی در مقابل هر سهم یک حق رای دارد ومی تواند در اداره وکنترل نمودن موسسه از طریق حق رای خود دخالت کنند . سهام عادی فاقد سود تضمین شده هستند ودرصورتی که موسسه سود تحصیل کند در سود موسسه سهیم خواهند بود .
سرمایه قانونی به حداقل مبلغی که موسسه می بایست در تاسیس خود پرداخت ویا تعهد به پر داخت نماید اشاره می کند . افزایش سرمایه پرداخت شده به مبالغ اضافی پرداخت شده توسط سهامداران نسبت به سرمایه قانونی ثبت شده اشاره می کند .
صر ف کسر سهام :
هرگاه موسسه سهام خود را به قیمتی بیش از ارزش اسمی ان به فروش رساند اصطلا حا گفته می شود سهام با صرف به فروش رسیده واختلاف بین ارزش اسمی وقیمت فروش را صرف سها م می گویند . درصورتی که سها م موسسه به قیمت کمتر از ارزش اسمی به فروش برسد اصطلاحا می گویند سهام باکسر به فروش رسیده واختلاف بین ارزش اسمی وقیمت فروش را کسر سهام گویند . البته صدور سهام به قیمت کمتر از ارزش اسمی در ایران ممنوع است .
اندوخته ها :
ان بخش از سود را که به دلیل الزام قانونی ویا به اختیار صاحبان سهام موسسه برای مقاصد خاص یا مصارف عمومی کنار گزاشته می شود را اندوخته می گویند .
اندوخته ها به دلایل زیر ممکن است ایجاد شوند :
1. الزامات ومحدودیتهای قانونی (مثل اندوخته قانونی )
2. برای مقاصد خاص (مثل اندوخته توسعه وتکمیل )
3. برای مصارف عمومی واحتیاطی (مثل اندوخته عمومی واحتیاطی )
اندوخته قانونی :
شرکتهای سهامی طبق مفاد ماده 140 قانون تجارت مصوب اسفند ماه 1347 موظف اند همه ساله معادل 5% سود خالص خود را به عنوان اندوخته قانونی درنظر بگیرند .به موجب این ماده احتساب اندوخته قانونی تا زمانی که به میزان 10% سرمایه قانونی شرکت بالغ گردد الزامی است . اندوخته قانونی قابل انتقال به حساب سرمایه شرکت نبوده وقابل تقسیم نیز نمی باشد .
اندوخته توسعه وتکمیل :
محدودیت در توزیع سود سهام ممکن است از تصمیمات مدیریت یا مجمع عمومی صاحبان سهام موسسه ناشی شده باشد . مثلا مدیریت موسسه ممکن است بخشی از سود انباشته را برای توسعه اتی موسسه درنظر بگیرد . این اندوخته از نوع اختیاری می باشد . این نوع اندوخته ها دربعضی موارد ازمعافیتهای مالیاتی نیزبرخوردارمی گردند ودر اصطلاح یک نوع اندوخته سرمایه ای است .
اندوخته عمومی واحتیاطی :
اندوخته احتیاطی برای تقویت بنیه مالی موسسه جهت مقابله دربرابر زیانهای احتمالی یا استثنایی در اتی منظور گردد . اصولا اندوخته احتیاطی برخلاف اندخته قانونی الزامی نیست وبه همین جهت نرخ یا مبلغ این اندوخته در اساسنامه یا در مجمع عمومی صاحبان سهام تعیین می گردد وبه همین اعتبار لازم الاجرا می باشد
سود(زیان )انباشته:
اصطلاح سود انباشته به سود خالص تقسیم نشده موسسه اطلاق می شود که این سود ازمحل سود سال جاری یا سالهای قبل به شکل سود سهام بین سهام داران توزیع نشده است . در توزیع این سود محدودیتی وجود ندارد . زیان انباشته نیز معرف زیانهای سال جاری یا سالهای قبل است . این نکته را باید به یاد داشته باشیم که حساب سود وزیان انباشته بیانگر وجوه نقد در شرکت نیست . نگهداری سود خالص تحصیل شده وعدم توزیع ان بین سهامداران عمدتا به خاطر حفظ قدرت نقدینگی مالی ان نیز اجاز ه دهد می توان سود سهام را به شکل نقد وبه میز ان کل سود انباشته بین سهامداران توزیع کرد ودراین مورد هیچ منع قانونی نیز وجود ندارد . لازم به یاد اوری است که طبق ماده 90قانون تجارت درصورت تحصیل سود توسط موسسه توزیع حداقل 10% از سود خالص سالانه بین سهامدارا ن الزامی است .