ايران بورس - ديدگاه‌هايي که در ستون تريبون آزاد سايت درج مي شود متعلق به نويسندگان آن‌هاست و ضرورتا" نظر رسمي سازمان بورس اوراق بهادار نيست. در عين حال، سايت ايران بورس آمادگي دارد که نظرات انتقادي و ساير ديدگاه‌ها را نيز در اين ستون منعکس کند. براي درج مطالب خود در اين سايت آنها را به نشاني
[email protected] اي ميل کنيد.
عرضه عمومي اوليه (IPO)
دكتر حسين زارعي
يكي از مباحث مشتركي كه بين غالب سهامداران باالقوه و باالفعل مطرح است، موضوع عرضه عمومي اوليه‌ي سهام (IPO) است. در اين مقاله به سوالات زير پاسخ داده‌مي‌شود. الف) عرضه‌ي عمومي اوليه چيست؟ ب) چگونه از بين IPO ها انتخاب كنيم؟ ج) ريسك‌هاي سرمايه‌گذاري در IPOكدام است؟ د) اطلاعات مورد نياز سرمايه‌گذاري در سهام IPO كدام است و چگونه آنها را بيابيم؟
تعريف عرضه‌ي عمومي اوليه
عرضه عمومي اوليه (IPO) يعني اولين فروش سهام يك شركت به سهامداران در بورس. توجه كنيد كه شركت‌هايي كه اولين بار در بورس عرضه مي‌شوند تازه تاسيس نيستند و غالباً حداقل داراي 3 سال سابقه فعاليت مي‌باشند. كلمه اوليه در اينجا يعني اينكه مالكيت سهام شركت براي اولين بار در بورس به سهامداران بيروني عرضه مي‌شود.
طبق مقررات بورس، شركت‌هايي كه قصد پذيرش در بورس را دارند بايد به سهامي‌عام تبديل شوند. غالب شركت‌هايي كه در بورس اوراق بهادار كشور پذيرفته مي‌شوند، سهامي‌خاص بوده‌اند. مالكيت اين شركت‌ها عموماً متعلق به نهادهاي دولتي بوده‌است كه طي فرايند خصوصي سازي به بورس انتقال مي‌يابند. به‌هر ترتيب تمامي شركت‌ها در پروسه‌اي از فعاليت خود به اين نتيجه مي‌رسند كه پذيرش به بورس به آنها در جذب سرمايه چه از طريق سهامداران و چه از طريق استقراض كمك بزرگي مي‌كند و هزينه‌هاي تامين مالي آنها را كاهش مي‌دهد.
در بورس تهران بسياري بر اين عقيده‌اند كه شركت‌هاي تازه‌وارد به بورس طلا هستند و برخي نيز بدون تفكر اقدام به خريد چنين سهامي مي‌كنند.
اهداف خريد سهام IPO
در هر سرمايه‌گذاري بايد اقدام به تجزيه و تحليل نمود. توجه داشته‌باشيم كه بسياري از IPO ها به تنهايي به قصد كسب سرمايه جديد يا كاهش ماليات به بورس آمده‌اند. از اينرو همواره سرمايه‌گذاري در اين نوع سهام عاقلانه نيست. قبل از هرگونه اقدام جهت خريد سهام اين شركت‌ها بايد مطمئن شد كه اهداف سرمايه‌گذاري ما با شرايط فعلي و آتي آن سهم همخواني داشته‌باشد. اهداف سرمايه‌گذاري را مي‌توان در سه دسته طبقه‌بندي كرد. انتخاب هريك ازاهداف مذكور به ما در خريد IPO ها ياري مي‌رساند:
1. كسب سود سهام. اگر هدف سرمايه‌گذار كسب سود سهام باشد وي بايد سود آتي و سياست‌هاي تقسيم سود شركت را بررسي كند. بايد ديد كه شركت بطور ثابت چقدر قصد دارد سود سهام به سهامداران بپردازد؟ نسبت سود سهام مورد انتظار به قيمت سهام چقدر است و در مقايسه با ديگر شركت‌ها چگونه است؟
2. سرمايه‌گذاري رشدي. اگر سرمايه‌گذار بدنبال رشد سرمايه‌گذاري باشد، بايد طرح و برنامه‌هاي رشد، سودآوري و سود انباشته‌ي شركت را بررسي نمايد. ميزان تجديد سرمايه‌گذاري سودهاي شركت در طرح‌هاي آتي را ملاحظه نمايد و با شركت‌هاي هم صنعت مقايسه كند.
3. سرمايه‌گذاري كوتاه‌مدت. اگر سرمايه‌گذار قصد مبادله‌گري دارد يعني مي‌خواهد در كوتاه‌مدت از تفاوت قيمت سهم، سود ببرد و آن را بفروشد بايد پارامترهاي رشد قيمت در كوتاه‌مدت را بررسي كرد. اينگونه سرمايه‌گذاران دنبال انفجار سهم در بازار اوليه بدون توجه به سقوط بعدي آن هستند. از اينرو بايد جو بازار را ديد، شركت‌هاي هم‌صنعت را ملاحظه كرد، انتظارات سهامداران در عرضه‌ي اوليه را بررسي نمود. چنين استراتژي، قطعاً ريسك بالايي را نيز در برخواهدداشت.
ريسك‌هاي سرمايه‌گذاري در (IPO)
سرمايه‌گذاري در IPO همچون ديگر سهام مستلزم بررسي ريسك‌هاي مربوطه است. بطور كلي سه نوع ريسك در رابطه با شركت IPO وجود دارد:
1. ريسك تجاري: اين ريسك مربوط به درستي طرح كسب و كار و تجربه و برنامه‌هاي مديريت شركت است.
2. ريسك مالي: اين ريسك شامل توان شركت در پرداخت بدهي‌ها يعني توان مقابله با ورشكستگي است.
3. ريسك بازار: اين ريسك مرتبط با جايگاه سهم شركت در بين شركت‌هاي بورسي است. آيا سرمايه‌گذاران حرفه‌اي قصد خريد اين سهم را دارند؟ آيا سهم شركت جذابيت كافي را براي سرمايه‌گذاران بورسي با توجه به اهدافشان دارد؟ سوالاتي از اين دست ميزان ريسك بازار سهم را روشن مي‌كند.
اطلاعات مورد نياز سرمايه‌گذاري
مسلماً هرقدر اطلاعات بيشتري راجع به سهم IPO داشته باشيم، تصميم‌گيري بهتري صورت خواهدگرفت. در كسب اطلاعات، سهامداران اوليه را فراموش نكنيد. زيرا سهامداران قبل از عرضه‌ي عمومي اوليه به‌نوعي دارنده‌ي اطلاعات بسيار ارزنده‌اي هستند اما مهمترين اطلاعات مورد نياز براي تصميم‌گيري خريد سهام IPO شامل موارد زير است:
1. عمليات تجاري: مديران شركت چه كساني هستند؟ تجربه و سابقه آنها چيست؟ رويكردهاي آنها كدام است؟ پرسنل شركت چه نگرشي نسبت به شركت و كار خود دارند؟ مشتريان محصولات شركت چه نظري نسبت به عمليات تجاري دارند؟ ساختار نيروي انساني چگونه است؟ ويژگي‌هاي كالا يا خدمات شركت كدام است و مشتريان آنها چه كساني هستند؟ منابع مواد اوليه از كجاست؟ آيا محصولات شركت صادراتي نيز هستند؟ آيا مواد اوليه ارز براست؟ پاسخ به سوالات مذكور درك مناسبي را از عمليات تجاري حاصل مي‌نمايد.
2. عمليات مالي: در بررسي عمليات مالي علاوه بر روند اعتباري شركت بايد هزينه‌ها و درآمدهاي شركت را با گذشته شركت و رقباي آن مقايسه كرد. ميزان تامين مالي از طريق سرمايه و استقراض را ملاحظه كرد و وضعيت مالي شركت از لحاظ نقدينگي و انعطاف‌پذيري مالي را ارزيابي نمود.
3. عمليات بازار سهم: در اين بررسي بايد به مقايسه معيارهاي مهمي چون P/E شركت، سودآوري و ديگر پارامترهايي كه بازار، سهم را قيمت‌گذاري مي‌كند، توجه نمود. آيا سهامداران عمده قصد عرضه‌ي زياد سهم را دارند؟ چه كساني و چه نهادهايي قصد خريد سهام را دارند؟ بازار قيمت سهم را چقدر ارزيابي كرده‌است؟ شركت‌هاي هم‌طبقه يا صنعت چه قيمتي دارند و آيا مورد توجه بازار هستند يا نه؟
عمده‌ي اطلاعات مذكور را به‌سادگي مي‌توانيد از بخش گزارش پذيرش و درج سايت بورس اوراق بهادار تهران بدست آوريد. همچنين امروزه بسياري از شركت‌ها داراي وب‌گاه خاص خود مي‌باشند كه اطلاعات ارزشمندي را ارائه كرده‌اند.
پايان بحث
تجربه گذشته بورس نشان داده‌است كه سهام برخي از عرضه‌هاي اوليه ابتدا با رشد و بلافاصله با كاهش قيمت روبرو شده است و يا حتي گاهي از ابتدا با كاهش قيمت روبرو بوده‌اند. از اينرو ضرورت دارد تا قبل از هرگونه سرمايه‌گذاري در سهام IPO گزارشات درج، اطلاعيه‌ها و ساير اطلاعات مربوطه مورد تجزيه و تحليل قرارگيرد.